Blokkade

[Jan van Ooijen]

Blokkade

Lange periodes van droogte en al naar gelang het seizoen warmte, hitte of kou hangen vaak samen met blokkades in de atmosfeer. In de meteorologie is sprake van een blokkade wanneer een hogedrukgebied de weg blokkeert voor depressies. Regengebieden kunnen ons dan moeilijk of niet bereiken, zodat het een tijd lang droog en zonnig kan zijn. Met name in het voorjaar en de zomer kan een blokkade leiden tot droogte. Het standvastige weer met veel zon en 's zomers hoge temperaturen zorgt er bovendien voor dat veel water verdampt waardoor de droogtesituatie met de dag ernstiger kan worden.


_{Het aanhoudend droge weer van de afgelopen weken hangt samen met een voor de herfst uitzonderlijke blokkade in onze omgeving. De waterstand van de Rijn is door het uitblijven van de neerslag gedaald tot recordlage waarden}

Het begrip blokkade is afgeleid van de weerkaart waarop de druksystemen zodanig kunnen liggen dat ze de doorgang versperren. Een omvangrijk hogedrukgebied boven de Atlantische Oceaan met uitlopers naar de Noordzee of het zuiden van Scandinavië zorgt ervoor dat depressies afbuigen naar de Middellandse Zee of ver ten noorden van ons trekken. Het hogedrukgebied kan op de kaart de vorm aannemen van de Griekse letter Omega en wordt dan ook wel Omegablokkade genoemd. De precieze positie van het blokkerende hogedrukgebied is van groot belang voor de richting waaruit de lucht wordt aangevoerd en daarmee ook voor de temperatuur. Bij voortdurende aanvoer van lucht uit warme gebieden kan dat leiden tot warmte maar bij aanvoer uit een van oorsprong koud gebied blijft de temperatuur juist lange tijd onder de maat. In beide gevallen blijft de neerslag uit afgezien van lokale buien die ontstaan door het hete weer of kleine storingen die toch door de barricade weten te dringen. Meestal maken die geen einde aan de geblokkeerde situatie en herstelt het standvastige weer zich dan weer snel.

De blokkade is in de weerkunde al decennia geleden geïntroduceerd maar nog steeds is onduidelijk waardoor zich blokkades in de atmosfeer opwerpen, waardoor ze zo lang in takt blijven en waarom ze ineens ook weer weg zijn. Voor de wetenschap zijn dat belangrijke vragen. Als die beantwoord worden kunnen lange periodes met extreem weer misschien beter worden voorzien. Voor de weersverwachtingen op de lange termijn en seizoensverwachtingen zou dat een grote stap voorwaarts zijn temeer daar juist grote afwijkingen van normaal van belang zijn voor de samenleving. Helaas is de wetenschap nog niet zo ver, al is de laatste jaren wel winst geboekt in de kennis van blokkades. Bij het KNMI wordt onderzoek gedaan naar het optreden van blokkades en een mogelijke relatie van dit luchtdrukpatroon met de opwarming. In deze eeuw kwamen er bijvoorbeeld in april langdurige blokkades voor in 2000, 2002, 2003, 2007, 2009 en 2011, waarbij de hogedrukgebieden in het ene jaar op grotere afstand lagen dan in het andere jaar waardoor de invloed op ons weer minder was.


_{Blokkade op de weerkaart op 500 hPa vlak en afwijking van de temperatuur tijdens de winter van 2009/2010 die leek op de winter van 1963 maar toch minder koud was}

Simulaties met rekenmodellen van de atmosfeer geven nog geen eenduidig antwoord op de vraag of blokkades onder warmere omstandigheden vaker of minder vaak zullen gaan optreden in onze regio. Geblokkeerde luchtdrukpatronen behoren tot de grillen van het weer zoals dat ook in een ver verleden al zo was. Onderzoek naar de bijvoorbeeld bloedhete en kurkdroge zomer van 1540, het grote Zonnejaar, wees uit dat ook de weerkaart ook toen op slot zat.

Dat wil niet zeggen dat het optreden van lange periodes van droogte en hitte niets met de opwarming te maken hebben. Klimaatscenario's wijzen uit dat in een warmer klimaat zowel de kans op zomerdroogte als de kans op extreem grote hoeveelheden neerslag toeneemt. De gevolgen van een blokkade op extremen in temperatuur en droogte in een warmer klimaat kunnen toenemen. In de winter zal dezelfde blokkade in een warmer klimaat juist leiden tot minder extreme kou. Een recent voorbeeld dat dit beeld bevestigt, is de winter van 2009-2010, die overeenkomst vertoonde met de barre winter van 1963, maar daar wat de temperatuur betreft niet aan kon tippen.

Bron KNMI

[weershots]

Mooi voorbeeld van een blokkade was ook de winterse periode die we 2 weken lang eind januari/begin februari hadden. De blokkade zorgde voor het afsnijden van de westcirculatie waarmee we daarvoor al zo lang te maken hadden.