Water in stratosfeer Jupiter afkomstig van komeetinslag

[Jan van Ooijen]

Water in stratosfeer Jupiter afkomstig van komeetinslag

Minstens 95 procent van het water in de stratosfeer van de reuzenplaneet Jupiter is afkomstig van komeet Shoemaker-Levy 9, die zich in de zomer van 1994 in de dampkring van de planeet boorde. Dat blijkt uit precisiemetingen met het Britse PACS-instrument en de Nederlandse HIFI-spectrograaf aan boord van de Europese infraroodruimtetelescoop Herschel. In de lagere delen van de reuzenplaneten komt ook water voor, maar de aanwezigheid daarvan kan goed verklaard worden. Water in de veel hoger gelegen stratosfeer van een reuzenplaneet moet echter zo goed als zeker een externe oorsprong hebben. In het geval van Saturnus is het water in de stratosfeer bijvoorbeeld afkomstig van de ijsmaan Enceladus.



Het Europese Infrared Space Observatory (ISO) verrichtte de eerste metingen van water in de stratosfeer van Jupiter al in 1997. Er werd toen al vermoed dat op z'n minst een deel van het water afkomstig zou zijn van de brokstukken van komeet Shoemaker-Levy 9, die in juli 1994 insloegen op het zuidelijk halfrond van de planeet. Dat vermoeden is nu bevestigd door veel preciezere metingen van Herschel. Met het PACS-instrument is de verdeling van water over het 'oppervlak' van Jupiter in kaart gebracht. Er blijkt een sterke noord-zuid-asymmetrie te zijn: op het zuidelijk halfrond van de planeet komt veel meer water voor dan op het noordelijk halfrond. Een relatie met temperatuuverschillen tussen de dag- en nachtzijde van de planeet is er niet.

Met HIFI is de verticale verdeling onderzocht. Het water blijkt zich vooral in de hogere lagen van de Jupiterstratosfeer te bevinden. Dat wijst erop dat het grootste deel van het water afkomstig moet zijn van een sporadische, incidentele gebeurtenis. De verwachting is dat de hoeveelheid water in de stratosfeer van Jupiter in de loop van de tijd heel geleidelijk zal afnemen. De resultaten zijn gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics.

Astronieuws