Temperatuurschalen

[Jan van Ooijen]

Temperatuurschalen

In Nederland en de meeste andere landen in de wereld wordt de temperatuur vermeld in graden Celsius. Dat geldt ook voor de temperatuurvermeldingen op Teletekst. In Engeland en de Verenigde Staten wordt de temperatuur ook opgegeven in graden Fahrenheit, een schaal die we ook in ons land nog wel op thermometers tegenkomen. De thermometer is eind 16e eeuw in Italië uitgevonden door Galilei. Het duurde ruim een eeuw voordat een goede schaalverdeling werd ingevoerd. De thermometers waren eerst gevuld met water en later met alcohol. Betrouwbaar waren die primitieve thermometers, ook wel thermoscopen genoemd, niet.

Gabriël Fahrenheit (16 mei 1686-1736) maakte indertijd in Amsterdam de eerste betrouwbare thermometers ter wereld. Hij gebruikte als eerste kwik en de glazen buis sloot hij aan de bovenkant af, zodat zijn thermometer niet reageerde op luchtdrukveranderingen. Getallen met een minteken waren in zijn tijd ongebruikelijk en daarom zette hij 0 graden bij de laagste temperatuur die hij bereikte in een mengsel van ijs, zout en salmiak. Bij de gemiddelde lichaamstemperatuur van een mens zette hij 100 graden.



De Zweedse natuurkundige Anders Celsius (1701-1741) zette op zijn thermometer 0 graden bij het kookpunt en 100 graden bij het vriespunt van water. Zijn opvolger, de Zweedse astronoom Strömer, draaide de getallen om en plaatste 0 graden bij het vriespunt en 100 graden het kookpunt van water. Om verwarring te voorkomen is men die verdeling de schaal van Celsius blijven noemen.

In de wetenschap wordt ook gerekend met de schaal van de Britse natuurkundige Kelvin (1824-1907). Hij plaatste 0 graden bij het absolute nulpunt, vergelijkbaar met -273 graden Celsius. In de achttiende eeuw bestonden er tientallen verschillende schaalverdelingen voor de temperatuur, maar alleen Celsius, Fahrenheit en Kelvin hebben het overleefd.

Om Fahrenheit in Celsius om te rekenen moet men 32 graden aftrekken van het aantal graden Fahrenheit, dat getal vermenigvuldigen met vijf en de uitkomst daarvan vervolgens delen door negen. Voorbeeld: een temperatuur van 59 graden Fahrenheit komt dus overeen met 15 graden Celsius. In de weerstaatjes op internet en op teletekst worden de minimumtemperaturen gegeven over de periode 20 tot 8 uur, zodat die waarden steeds gelden voor de afgelopen nacht. Voor de statistiek bepaalt het KNMI de uiterste waarden van de temperatuur van een dag volgens internationale afspraken over het etmaal 0 tot 24 uur Universal Time. Dat komt bij ons overeen met 's nachts 2 uur Zomertijd.

Bron KNMI