Erosie draagt bij aan overstromingen

[Jan van Ooijen]

Erosie draagt bij aan overstromingen

De klimaatverandering is niet de enige schuldige voor het toegenomen aantal overstromingen. Ook erosie, door mensen veroorzaakt door houtkap, leidt tot meer sediment in waterwegen en draagt zo bij aan meer frequente en ernstige overstromingen. Sinds de jaren vijftig is het aantal overstromingen verveelvoudigd tot meer dan 180 per jaar. Die stijging is zo snel dat ze niet enkel aan de klimaatverandering toegeschreven kan worden. Er is ook een duidelijke link met het bruto binnenlands product van de landen waar de overstromingen voorkomen, zeggen de onderzoekers.



Uit studies in 2010 en 2012 in Spanje en Colombia blijkt dat, naarmate de economie van een land groeit, er meer bossen geveld worden om plaats te maken voor steden en landbouwareaal. Als de wortels die de aarde vasthouden verdwijnen, dreigt erosie. Bij neerslag worden dan stenen en aarde meegevoerd naar waterlopen, waar ze sedimenteren en het de rivieren moeilijker maken om stormen te verwerken. De invloed van de mens op erosie over de hele wereld is zo groot geworden dat de wetenschappers spreken van een "globale geomorfische verandering", die zelfs bij een gelijke hoeveelheid neerslag tot meer overstromingen en landverschuivingen leidt. Dat is slecht nieuws, want de klimaatverandering zal net tot meer extreme weerfenomenen zoals stormen leiden.

Colombia
De rivier Magdalena in Colombia illustreert de veranderingen treffend. Meer dan 80 procent van de Colombianen leeft in het Magdalenabekken, dat goed is voor zo'n 85 procent voor het bruto binnenlands product. Het was ooit ook de snelste route tussen de steden in het binnenland en de oceaan, maar nu is de scheepvaart er moeilijk, mede door de sedimentatie. In 2010 en 2011 trad de rivier buiten zijn oevers en trof meer dan vier miljoen Colombianen. Meer dan twee miljoen mensen moesten hun huizen verlaten, een miljoen hectare landbouwgrond overstroomde en achthonderd wegen werden vernield. Het land moest 3 miljard euro in noodhulp ophoesten. Uit onderzoek van de EAFIT-universiteit in Medellín en de Amerikaanse Universiteit van Colorado blijkt dat de sedimentatie in de Magdalena groter is dan in welke andere Zuid-Amerikaanse rivier ook.

Ontbossing
Colombia is verantwoordelijk voor 5 procent van het wereldwijde verlies aan woudoppervlakte, en staat zevende op de lijst van landen met de hoogste ontbossingsgraad. Het Magdalenabekken is het zwaarste getroffen: amper 10 procent van de originele begroeiing is er overgebleven. "Dit is een land van boerderijen en veehouderijen geworden", zegt geoloog Juan Darío van de EAFIT-universiteit. "We hebben bossen gekapt om vee te kweken."

Restrepo en zijn team berekenden dat de ontbossing verantwoordelijk is voor een derde van de sedimentproductie in de regio. De mijn- en bouwsector voegen daar nog eens 20 procent aan toe. De meeste sedimenten komen terecht in de vele lagunes en draslanden in het gebied, die langzaam dichtslibben en hun cruciale rol als overstromingsbuffer verliezen. Na de overstromingen kondigde de Colombiaanse regering grootschalige plannen aan om het bekken veerkrachtiger te maken tegen de klimaatverandering. Er komen nieuwe dammen en woningen, gemeenschappen worden verhuisd, de informatiesystemen worden verbeterd en draslanden worden gerestaureerd.

Maar geen enkele van de projecten voorziet in middelen voor erosievermindering stroomopwaarts. Restrepo noemt de infrastructuurprojecten dan ook symptoombestrijding, eerder dan de oorzaak van het probleem aan te pakken. Naast "harde" infrastructuurprojecten moet er ook aandacht voor "zachte projecten en beheer van ecosystemen" komen, zegt hij.

Hln